Gənc alimin məruzəsi dinlənilib

Fevralın 5-də AMEA Biofizika İnstitutunun İnteqrativ biologiya laboratoriyasının təşkilatçılığı ilə “Annotation of alternative proteomes derived from alternative splicing and frameshifting” mövzusunda onlayn elmi seminar keçirilib.

“Zoom” platforması üzərindən təşkil olunan seminarda AMEA və Fransanın Monpelye Universitetinin 2019-2022-ci tədris illəri üzrə birgə təşkil etdiyi ikili doktorantura proqramının qalibi olan və təhsilini hazırda MU-da davam etdirən, institutun İnteqrativ biologiya laboratoriyasının kiçik elmi işçisi Zərifə Osmanlı mövzu üzrə çıxış edib.

O, ikili doktorantura proqramı çərçivəsində hal-hazırda işlədiyi Struktur Bioinformatikası və Molekulyar Modelləşdirmə laboratoriyasının (Hüceyrə Biologiyası İnstitutu, CNRS) əsas tədqiqat istiqamətinin zülalların quruluş və funksiyalarının onların amin turşu ardıcıllığına əsasən bioinformatik proqramlarla öyrənilməsi olduğunu bildirib. Məruzəçi zülalların iki əsas rayonunun, qlobulyar və qeyri qlobulyar rayonlarının olduğunu vurğulayaraq göstərib ki, qeyri qlobulyar zülal rayonları öz növbəsində aqreqasiya etməyə meyilli olan, daxilən nizamsız və tandem təkrarlanan yarımqruplara bölünür. “Hazırda laboratoriyada sadalanan rayonların və yarımqrupların geniş miqyasda analizi üçün bioinformatik proqramlar yaradılır, təkmilləşdirilir və mövcud proqramların inteqrasiyası işləri aparılır” – deyə bildirən gənc alim əlavə edib ki, onun doktorantura tezisində əsas istiqamət mövcud olan bioinformatik proqramlardan istifadə edərək, yeni proqramlar yazaraq qaranlıq proteomların öyrənilməsidir.

Məruzəçinin sözlərinə görə, bir çox transkripsiya və post-transkripsiya mexanizmləri yeni zülalların və bu zülalların izoformlarının əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bu mexanizmlər sırasında “Alternative splicing” və “frameshifting” (çərçivə sürüşməsi) mexanizmləri xüsusi yer tutur. Bu mexanizmlərlə əldə olunan alternativ proteomların struktur-funksiya analizi işin əsas hissəsini təşkil edir. Pro-mRNT transkriptlərinin alternativ splaysinqi eukariot orqanizmlərdə zülal müxtəlifliyini əmələ gətirən geniş yayılmış mexanizmdir. Eyni kodlaşdırma regionundan yaranan bir neçə zülalın/izoformanın əldə edilmə ehtimalını nəzərə alaraq izoforma və referens zülal ardıcıllıqlarının müqayisəli analizi aparılır. Alternativ proteomların annotasiyası genomların kodlaşdırma rayonlarının dərindən öyrənilməsinə, potensial yeni zülalların aşkar olunmasına, təkamül prosesində daha çox təsirə məruz qalan genom bölgələrinin tanınmasına xidmət etməkdədir. Məruzəçi yaxın zamanlara qədər yalnız mutant zülalların yaranmasına və ya vaxtından əvvəl stop kodonun yaranmasına səbəb olan “çərçivə sürüşməsinin” (frameshift) artıq təkamül prosesində yeni zülalların yaranmasında istifadə edilən bir yol olduğunun aşkar edilməsini də vurğulayıb.

Məruzə dinlənildikdən sonra Biofizika İnstitutunun baş direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Oktay Qasımov, elmi işlər üzrə direktor müavini, b.e.d. Kərim Qasımov, İnteqativ biologiya laboratoriyasının müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü İlham Şahmuradov, AMEA-nın A.İ.Qarayev adına Fiziologiya İnstitutunun İnteqrativ fəaliyyətin molekulyar əsasları laboratoriyasının rəhbəri, b.e.d. Arif Mehdiyev və digərləri çıxış edərək mövzu ilə bağlı sual və fikirlərini bildiriblər.

05 Fevral 2021

Paylaş