Korrupsiyaya qarşı mübarizə

Korrupsiyaya qarşı mübarizənin gücləndirilməsi üçün nə etməli?

        Korrupsiya - hər hansı dövlət orqanında səlahiyyətli şəxs və ya şəxslərin qanunun maddə və digər normalarında kiçik dəyişikliklər həyata keçirərək irimiqyaslı cinayətkarlara, cinayət əməllərinə ortaq olmalarıdır. Korrupsiya pul ilə və ya digər maraqlarla əlaqədar ola bilər, lakin bilavasitə pul vasitəsiylə həyata keçirilmir. Korrupsiya hərhansı imtiyaz və ya statusdan istifadə nəticəsində həyata keçirilən cinayətdir.  Korrupsiyanı həcminə və əhatə etdiyi sahələrə görə bir neçə növə ayırırlar. İri korrupsiya, məişət korrupsiyası, siyasi korrupsiya və biznes korrupsiyası qeyd edə biləcəyimiz əsas növlərdəndir.

İri korrupsiya yüksək vəzifəli şəxslərin səlahiyyətlərinin sui-istifadəsidir. Bu halda hökumətdə yüksək vəzifə tutan kiçik qruplar əhalinin hesabına zənginləşir. Nəticədə isə həm fərdlərə, həm də bütövlükdə cəmiyyətə ciddi zərər dəyir.

Məişət korrupsiyası məmurların vətəndaşlarla gündəlik ünsiyyəti zamanı müşahidə edilən korrupsiya növüdür. Bu halda səhiyyə, təhsil və digər ictimai xidmətlərin təqdim edilməsinə görə rüşvət alınır. Müəllimin yaxşı qiymət üçün tələbədən rüşvət istəməsi də məişət korrupsiyası növlərindən biridir.

Siyasi korrupsiya hökumət siyasətinin, qərarların və qanunların manipulasiyasını nəzərdə tutur. Bu yolla səlahiyyətli şəxslər atdıqları addımlarla vəzifələrini, statuslarını və ya sərvətlərini ya qoruyur, ya da artırırlar.

Biznes korrupsiyası isə özəl sektorda şirkətlərin bir-biri ilə iş münasibətləri zamanı müşahidə edilir. Məsələn, böyük bir şirkət hansısa bir işin görülməsi üçün müsabiqə elan edir. Müsabiqənin qalibini isə rəqabət deyil, şəxsi əlaqələr və ya kimin “otkat” ödəməyə razı olub-olmadığı müəyyən edir.

Korrupsiya yalnız mənəvi və hüquqi cəhətdən yanlış olan şey deyil. O, həm də iqtisadi inkişafın qarşısında duran ciddi maneədir. Ölkələr şəffaflığı təmin etməklə adi insanları biznesə həvəsləndirir, həmin ölkə həm daxili, həm də xarici investorlar üçün cəlbedici olur.

Şəffaf olmayan ölkələrdə isə səhiyyə və təhsil kimi vacib sahələrə ayrılan vəsait təyinatı üzrə yox, məmur və onların biznes əlaqələrinin mənfəətinə uyğun xərclənir. Nəticədə büdcənin əhəmiyyətli hissəsi insanların ehtiyac duyduqları istiqamətlərə sərf edilmir. Müəllimlər, həkimlər, işçilər, hər kəs bundan əziyyət çəkir.

Korrupsiya qlobal problemdir. Gördüyünüz kimi, müxtəlif həcmdə və müxtəlif növdə olur. Məhz buna görə də həm aparıcı beynəlxalq təşkilatlar, həm də dövlətlər üçün korrupsiya ilə mübarizə prioritetdir.

Ölkəmizdə bu kimi halların qarşısının alınması üçün yaradılan orqan “Azərbaycan Respublikasının Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiya”-dır. Bu Komissiya Azərbaycan Respublikası Qanununun 4.2-ci maddəsinə əsasən yaradılmışdır və korrupsiyanın qarşısının alınması üçün ixtisaslaşmış orqan kimi fəaliyyət göstərmək xarakteri daşıyaraq müvafiq funksiyaları yerinə yetirir. Komissiya öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını, Azərbaycan Respublikasının tərəfdaş çıxdığı beynəlxalq müqavilələri, Azərbaycan Respublikasının qanunlarını və digər normativ aktlarını rəhbər tutur.

Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu Konvensiyalar

1.    Korrupsiyaya qarşı Konvensiya

2.     Korrupsiya ilə əlaqədar cinayət məsuliyyət haqqında konvensiya

3.     Korrupsiya ilə əlaqədar mülki-hüquqi məsuliyyət haqqında konvensiya

Azərbaycan Respublikasının qanunları

1. Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında

2. Dövlət qulluqçularının etik davranış qaydaları haqqında

3. Vətəndaşların müraciətləri haqqında

Bilavasitə korrupsiya hüquqpozmaları

1. vəzifəli şəxsin xidməti vəzifəsinin (səlahiyyətlərinin) icrası ilə əlaqədar hər hansı hərəkətin edilməsi və ya belə hərəkətin edilməsindən imtina olunması müqabilində özü və yaxud üçüncü şəxslər üçün birbaşa və ya dolayı yolla maddi və sair nemətlər, imtiyazlar və ya güzəştlər tələb etməsi, əldə etməsi və ya belə maddi və sair nemətlərin, imtiyazların və ya güzəştlərin verilməsi ilə bağlı təklifi və ya vədi qəbul etməsi;

2. xidməti vəzifəsinin (səlahiyyətlərinin) icrası ilə əlaqədar hər hansı hərəkətin edilməsi və ya belə hərəkətin edilməsindən imtina olunması müqabilində vəzifəli şəxsə onun özü və ya üçüncü şəxslər üçün fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən birbaşa və ya dolayı yolla maddi və sair nemətlər, imtiyazlar və ya güzəştlər təklif olunması, vəd edilməsi və ya verilməsi;

3. vəzifəli şəxs tərəfindən xidməti vəzifəsinin (səlahiyyətlərinin) icrası ilə əlaqədar hər hansı hərəkətin edilməsi və ya belə hərəkətin edilməsindən imtina olunması müqabilində qanunsuz olaraq alınmış əmlakdan özü və ya üçüncü şəxslər üçün mənfəət əldə etmək məqsədilə istifadə edilməsi;

4. vəzifəli şəxs tərəfindən xidməti vəzifəsinin (səlahiyyətlərinin) icrası ilə əlaqədar maddi və sair nemətləri, imtiyazları və ya güzəştləri haqqı ödənilmədən və ya bazar qiymətlərindən və ya dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymətlərdən aşağı qiymətə (tarifə) əldə edilməsi;

5. vəzifəli şəxsin xidməti vəzifəsinin (səlahiyyətlərinin) icrası ilə əlaqədar əmanətlərdən (depozitlərdən), qiymətli kağızlardan, rentadan, royaltidən və ya icarədən Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olaraq gəlir götürməsi;

6. müəyyən mükafat müqabilində vəzifəli şəxsin qərarına qanunsuz təsir göstərmək imkanına malik olduğunu bildirən hər hansı şəxsə birbaşa və ya dolayı yolla maddi və sair nemətlərin, imtiyazların və ya güzəştlərin təklif olunması, vəd edilməsi və ya verilməsi;

7. müəyyən mükafat müqabilində vəzifəli şəxsin qərarına qanunsuz təsir göstərmək imkanına malik olduğunu bildirən şəxs tərəfindən maddi və sair nemətlərin, imtiyazların və ya güzəştlərin qəbul edilməsi və ya belə maddi və sair nemətlərin, imtiyazların və ya güzəştlərin verilməsi ilə bağlı təklifin və ya vədin qəbul edilməsi.