Biofizika İnstitutunda “Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi”nə həsr olunmuş elmi seminar keçirilib
Biofizika İnstitutunda “Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi”nə həsr olunmuş elmi seminar keçirilib
Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin Biofizika İnstitutunda görkəmli kimyaçı alim, akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyinə həsr olunmuş elmi seminar keçirilib. Tədbir “Xərçəng proqnozu və müalicəsi üçün hədəf kimi sitoxrom C-nin rolu” və “Sitoxrom C ilə idarə olunan ABTS oksidləşmə reaksiyasının kinetikası” mövzularına həsr olunub.
Seminarı giriş sözü ilə institutun baş direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Oktay Qasımov açaraq iştirakçıları və dəvətli qonaqları – Azərbaycan Tibb Universitetinin Bioloji kimya kafedrasının dosenti Akif Hacıyevi və həmin kafedranın nəzdindəki elmi-tədqiqat laboratoriyasının kiçik elmi işçisi Hafiz Osmanovu salamlayıb.
Oktay Qasımov çıxışında tədbirin akademik Yusif Məmmədəliyevin xatirəsinə həsr olunduğunu qeyd edib. O, böyük alimin Azərbaycan elminin inkişafında müstəsna rolunu vurğulayıb:
“Akademik Yusif Məmmədəliyev təkcə kimya sahəsində deyil, bütövlükdə ölkəmizin elmi mühitinin formalaşmasında böyük xidmətlər göstərib. O, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının ilk prezidentlərindən biri, Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, həmçinin Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının əsasını qoyan görkəmli alim olub. Onun elmi kəşfləri, xüsusilə neft kimyası sahəsindəki tədqiqatları II Dünya müharibəsi dövründə SSRİ-nin müdafiə sənayesinə mühüm töhfələr verib. Bu xidmətlərinə görə Yusif Məmmədəliyev dövlət mükafatları ilə təltif olunub.”
O.Qasımov çıxışında seminarın aktual mövzusuna da toxunaraq vurğulayıb ki, sitoxrom C müasir biotibbin və biofizikanın əsas tədqiqat obyektlərindən biridir. Onun sözlərinə görə, bu zülal həm hüceyrənin tənəffüs sistemində, həm də yəni hüceyrənin proqramlaşdırılmış ölümü — apoptoz proseslərində — mühüm rol oynayır.
“Gənc tədqiqatçılarımız bu istiqamətdə araşdırmalar aparır, son illərdə sitoxrom C-nin təkcə hüceyrənin xarici membranında deyil, həm də mitoxondrial membranda mühüm funksiyalar yerinə yetirdiyi müəyyənləşdirilib,” – deyə O.Qasımov əlavə edib.
Daha sonra “Molekulyar və hüceyrə biokimyası” laboratoriyasının kiçik elmi işçisi Sevda Mahmudova “Xərçəng proqnozu və müalicəsi üçün hədəf kimi sitoxrom C-nin rolu” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib.
Tədqiqatda sitoxrom C-nin mitoxondrial elektron nəqliyyat zəncirində və apoptoz prosesindəki funksiyaları, həmçinin onun xərçəng xəstəliklərinin proqnozu və müalicəsində biomarker kimi əhəmiyyəti elmi əsaslarla təqdim olunub. Məruzədə vurğulanıb ki, qan zərdabında sitoxrom C səviyyəsinin dəyişməsi apoptozun ingibirləşməsi və ya fəallaşması ilə əlaqəlidir və bu göstərici xərçəngin gedişini izləmək üçün perspektivli biomolekul kimi dəyərləndirilə bilər.
Sevda Mahmudova həmçinin sitoxrom C-nin bioinformatik analizini apararaq müxtəlif xərçəng növlərində bu zülalın ekspressiyasının “TIMER” və “GEPIA-2” platformalarında aparılmış müqayisəli analizlərinin nəticələrini təqdim edib. Məruzə zamanı sitoxrom C-nin biosensorlar vasitəsilə qan zərdabında miqdarının müəyyən edilməsi üsulları da izah olunub.
Daha sonra laboratoriyanın kiçik elmi işçisi Fidan Qüdrətova “Sitoxrom C ilə idarə olunan ABTS oksidləşmə reaksiyasının kinetikası” mövzusunda çıxış edib.
Məruzə zamanı sitoxrom C-nin elektron nəqli və katalitik xüsusiyyətləri, ABTS-in oksidləşmə reaksiyası zamanı baş verən kinetik dəyişikliklər, həmçinin Mixayless–Menten kinetik parametrləri (Km, Kcat, Kcat/Km) əsasında aparılmış təhlillər təqdim olunub.
Tədqiqatın nəticələri göstərib ki, sitoxrom C-nin ABTS oksidləşməsini kataliz etrmə qabiliyyəti bioloji katalitik sistemlər üçün səciyyəvi göstəricilərlə üst-üstə düşür. Bu isə sitoxrom C-ni xərçənglə əlaqəli apoptoz proseslərinin molekulyar mexanizmlərinin modelləşdirilməsində perspektivli eksperimental sistem kimi dəyərləndirilməyə imkan yaradır.
Seminarın sonunda mövzu ətrafında geniş fikir mübadiləsi aparılıb, iştirakçılar tərəfindən müxtəlif elmi təkliflər səsləndirilib. Məruzəçilər Sevda Mahmudova və Fidan Qüdrətova onlara verilən sualları ətraflı cavablandırıblar.
Tədbirin sonunda AMEA-nın müxbir üzvü Oktay Qasımov gənc tədqiqatçılara maraqlı və elmi baxımdan əhəmiyyətli çıxışlarına görə təşəkkürünü bildirib. O, bu cür tədqiqatların gələcəkdə beynəlxalq elmi müstəvidə davam etdirilməsinin vacibliyini qeyd edərək gənc alimlərə uğurlar arzulayıb.
